Yerkürenin en karmaşık bölgelerinden birinde bulunan ve deprem riskinin yüksekliği ile dikkatleri üzerine çeken ülkemizde yapılan araştırmalar bize son yüzyıllık dönemde Türkiye’de ortalama her 8 ayda bir hasar verici depremlerin gerçekleştiğini gösteriyor. Bu tarz büyük afetlere maruz kalan insanlarda ise bir takım psikolojik sorunlar baş gösterebiliyor.

Deprem gerçeğinin zaman zaman yaşanan şiddetli sarsıntılarla kendini acı bir şekilde bizlere hatırlattığını ifade eden Medline Adana Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Fulda Karaçiçek, travmatik ve hayati risk yaratan bir depremin ortasında kalan insanlarda geçici ya da kalıcı psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkabileceğini söyleyerek bu durumla baş edebilmenin yollarını anlattı.

Sorun kalıcı hale gelmeden çözülmeli

Kısa bir süre önce yaşadığımız yıkıcı deprem gibi büyük ve travmatik olaylar sonrasında en sık rastlanan psikolojik rahatsızlıkların başında akut stres bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu geliyor. Kabuslar, yabancılaşma, depremi hatırlatan mekân ve yerlerden kaçınma gibi sorunlarla kendini gösteren bu rahatsızlıklar ise tedavi edilmedikleri durumda kalıcı hale gelebiliyor.

Deprem toplumun tamamını etkiledi

Depremin getirdiği psikolojik sorunlar sadece bölgede olayı bizzat yaşayanları etkilemiyor; kitle iletişim araçları sayesinde tüm topluma adeta dalga dalga yayılıyor. Bunun sonucunda bireylerde uyuşukluk, dalgınlık, duygusal tepkisizlik, donukluk, hiçbir şey hissetmeme, sadece bir noktaya bakıp dalma, gerçeklikten uzaklaşma, yer ve zaman algısının bozulması, çevrede olup bitenlerin farkına varma halinde azalma, çevreyi ve kendisini olduğundan farklı, yabancı, değişik algılama, depremden öncesinde, deprem esnasında veya sonrasındaki olayları hatırlayamama gibi durumlar görülebiliyor. Bunun yanı sıra bedensel bazı yakınmalar, çarpıntı ve nefes darlığı da ortaya çıkabiliyor.

Travmayı atlatmak için neler yapılabilir?

Deprem travmasını atlatmak için zor da olsa mümkün olan en kısa sürede rutin işlere ve günlük yaşama dönmek gerekiyor. Bu süreçte yapılabilecekleri ise şöyle sıralamak mümkün:

• Belirsizlik kaygıya neden olur. Bu nedenle depremin ardından kişinin nerede barındığı, kendisini korumaya nasıl devam edeceği önem taşır. Bundan dolayı kişilerin öncelikle kendilerini güven altına almaları en önemli konudur.
• Güvenli ortamın sağlanmasından sonra kişinin sosyal yaşantısını sürdürmesi, yeniden rutinlerini oluşturması ve çevresinden destek alması olumlu katkı sunacaktır.
• Uzun süre haber takibi yapmak bireyi hissizleştirirken stres ve kaygıyı ise arttırır. Ayrıca kişiyi içinde bulunduğu andan koparır. Bundan dolayı sadece güvenilir kaynaklardan ve sınırlı sürelerle haber alınması önemlidir.
• Kayıpları olanlar doğal olarak bir yas süreci yaşar. Bu kaybın beklenmedik, ani, travmatik bir kayıp olması, acıyı üzerinde şiddetlendirebilir. Bu gibi durumlarda yasın olağan bir tepki olduğu, hüzün, öfke, rahatlama gibi çok farklı duyguların bir arada yaşanabileceği bilinmelidir.
• Kayıp yaşayan kişilerin ölümü idrak etmesi, acısını yaşaması, günlük düzenini kaybettiği kişi olmadan yeniden oluşturması gerekir.
• Depremi yaşamış çocukları yeniden güvende hissettirmek, eğer anlatma ya da oyun oynama ihtiyacı duyuyorsa bu ihtiyaçlarını karşılamak gerekir. Çocuklarda ortaya çıkan sorunlarla başa çıkılamadığı durumlarda bir uzmandan destek alınabilir.
• Yaşanan travma sonrası ortaya çıkan, genellikle çok şiddetli olmayan belirtiler genellikle bir süre sonra kendiliğinden düzelir. Ancak kişi bu durumla başa çıkmakta zorlanıyorsa profesyonel bir yardım istenebilir.